PROVA! 2022

Op het eerste gezicht lijkt het een absurdistische film over excentrieke (klassieke) muzikanten, maar ‘Prova d’Orchestra’ kunnen we ook zien als een satire op de maatschappij in het na-oorlogse Europa. Het feit dat de dirigent een tierende Duitser is wijst hier ook op. Fellini maakte een film vol symboliek, waarin het orkest model staat voor de mensheid en de tekortkomingen van de autoritaire machten als de rebellie opkomt. De chaos onder de muzikanten komt op bizarre wijze stil te liggen: de muren worden neergehaald door een slopersbal. De conclusie van de film is een ode aan de verenigende krachten van de kunst, maar wel een die je op meerdere manieren kunt uitleggen…

In PROVA! Cirque de la Liberté wordt het verhaal, de lijn, van de film zo veel mogelijk aangehouden. In deze satirische en clowneske show staat het orkest en de orkestrepetitie voor de hedendaagse samenleving, waarin samen in vrijheid zijn, leven, werken en spelen danig op de proef wordt gesteld door autoritaire machthebbers (vgl. Bolsonaro/Erdogan). We kunnen er niet omheen: Door de gevolgen van het coronavirus wordt ook onze vrijheid ingeperkt door, evenwel begrijpelijke, van bovenaf opgelegde regels. De satire is als kunstvorm bedoeld om met humor de spot te drijven met de dwaasheid van de machthebbers en de maatschappij waarin wij leven.

Op het podium voor het filmdoek, waarop regelmatig beelden geprojecteerd worden die de cameraman op het toneel maakt,  zien we een keurige opstelling van muziekstandaards en stoelen. De muzikanten komen, gezellig pratend, druppelsgewijs op met hun instrumenten en broodtrommeltjes. Daar het niet voor iedereen duidelijk is op welke stoel hij/zij moet of mag gaan zitten, ontwikkelt er zich al snel, voor het publiek, een komische stoelendans. Ze ‘vechten’ voor de beste plek in het orkest, de maatschappij in het klein, zodat ze gezien en gehoord worden en als zodanig kunnen excelleren.

De groep muzikanten is, als metafoor voor onze kleurrijke samenleving, samengesteld op grond van diversiteit: 5 clown-characters/acrobaten, die tevens een instrument bespelen, een filmer en 10 muzikanten (waarvan 5 talentvolle eindejaars studenten ArtEZ: muziektheater en conservatorium). De circusartiesten zetten bij de ‘verovering’ van hun plek uiteraard ook hun specifieke ‘skills’ in. Met als resultaat clowneske taferelen, acrobatische toeren en komische ‘discussies’. Ondertussen worden ook de instrumenten gestemd, wat een kakafonie aan geluiden oplevert.

Wanneer tv-cameraman en reporter opkomen om een documentaire te maken van het repetitieproces, verplaatst het ‘gevecht’ zich naar een plek voor de camera. Iedereen wil zijn liefde voor zijn instrument en/of ‘skills’ delen met de reporter en dus met het publiek. Zo zien we hoe de onvoorwaardelijke passie voor een saxofoon of accordeon is ontstaan en welke betekenis het instrument heeft voor het orkest, voor de samenleving. Iedereen beschouwt zijn eigen instrument als het mooiste, belangrijkste en meest waardevolle en wil daarom nog wel eens botsen met de andere muzikanten. Dat levert ook weer komische scènes op.

Dan verschijnt de dirigent op het toneel. Hij wil zijn macht laten gelden, maant de orkestleden tot de orde en eist een traditionele opstelling van het orkest. Dan weer vertoont hij ‘dictatoriale’ trekjes en dan weer wordt hij als tragi-komisch figuur neergezet. Na de zoveelste woede-uitbarsting van de dirigent breekt de hel los en treedt chaos in. De rebellie is geboren. De woedende dirigent verlaat de ruimte en laat de reporter weten dat hij de leider is en dus bepaalt, dat de wereld verandert en er geen respect meer is voor de dirigent. Ondertussen ontpopt een muzikant zich als vakbondsleider en deelt gele hesjes en spuitbussen uit.

Als uiting van protest tegen de autoritaire macht van de dirigent worden de zijwanden volgespoten met leuzen, stoelen en standaards omvergegooid, de houten vloer opgebroken, bergen van troep opgeworpen en stekkers uit stopcontacten getrokken. Met als resultaat een stikdonkere ruimte, die de rebellie neerslaat en het geluid en de tijd doet stilstaan. In deze veranderde wereld starten de orkestleden, langzaam, op hun eigen wijze de communicatie weer op. We horen instrumenten met elkaar in dialoog gaan, eerst chaotisch en vol woede om vervolgens voorzichtig en gecontroleerd tot prachtige accoorden te komen. Meer en meer wordt er naar elkaar geluisterd en op elkaar gereageerd met het instrument dat zij in handen hebben.

Ondertussen komt er licht in de duisternis en ontstaat er een warme sfeer: olielampen worden opgebracht, zo ook zaklampen en het licht van de mobiele telefoons van het publiek.

De orkestleden zien in dat geweld niets oplost en hoe de wereld er ook uitziet, puinhoop of niet, hun drang/hun passie samen, in harmonie, muziek te maken is het allerbelangrijkst.

De geschrokken en eveneens tot (zekere) inkeer gekomen dirigent, hij is en blijft de baas, zoekt een plek in deze nieuwe context, waarin hij onderdeel uitmaakt van de groep, en besluit op éen van de brokstukken te gaan staan. Hij toont zijn respect voor de orkestleden met een lichte buiging en tikt vervolgens de maat met zijn dirigeerstok. Het orkest zet in en tezamen brengen ze een prachtige moderne opus ten gehore…

Met deze 80-minuten durende circustheatershow houden we het publiek een spiegel voor: alleen door werkelijk samen te werken, zonder machtsvertoon en al te strikte regels, met respect én oog en oor voor elkaar kan het orkest (de samenleving) met haar muziek floreren.

De keuze voor Het Rembrandt Theater: de bioscoop staat al jaren leeg en schreeuwt om invulling. Vanaf oktober ‘21 mag AdHoc de zalen aan derden verhuren van de eigenaar. Rembrandt Theater was een lichtpunt in de moeilijke tijden na WO II. Het bracht glamour aan de stad met zijn vele premières en bood jarenlang plaats aan het internationale filmfestival Arnhem (voorloper van het Nederlands Filmfestival). De grote zaal biedt plek aan ruim 300 mensen. Het filmdoek hangt er nog en doet in show dienst als achterwand en projectiescherm. Door de eerste 3 rijen stoelen te verwijderen kan er een podium worden gebouwd. Twee zijschotten markeren de ruimte.

PROVA! Cirque de la Liberté zal met de show én de film Het Rembrandt Theater doen herleven.